Giới thiệu cuốn sách: Dế mèn phiêu lưu ký - Tô Hoài


 

 

CHƯƠNG 1

Tôi sống độc lập từ thủa bé-Một sự ngỗ nghịch đáng ân hận suốt đời


Tôi sống độc lập từ thủa bé. ấy là tục lệ lâu đời trong họ nhà dế chúng tôi. Vả lại, mẹ thường bảo chúng tôi rằng : "Phải như thế để các con biết kiếm ăn một mỡnh cho quen đi. Con cái mà cứ nhong nhong ăn bám vào bố mẹ thỡ chỉ sinh ra tớnh ỷ lại, xấu lắm, rồi ra đời không làm nên trũ trống gỡ đâu". Bởi thế, lứa sinh nào cũng vậy, đẻ xong là bố mẹ thu xếp cho con cái ra ở riêng. Lứa sinh ấy, chúng tôi có cả thảy ba anh em. Ba anh em chúng tôi chỉ ở với mẹ ba hôm. Tới hôm thứ ba, mẹ đi trước, ba đứa tôi tấp tểnh, khấp khởi, nửa lo nửa vui theo sau. Mẹ dẫn chúng tôi đi và mẹ đem đặt mỗi đứa vào một cái hang đất ở bờ ruộng phía bên kia, chỗ trông ra đầm nước mà không biết mẹ đó chịu khú đào bới, be đắp tinh tươm thành hang, thành nhà cho chúng tôi từ bao giờ. Tôi là em út, bé nhất nên được mẹ tôi sau khi dắt vào hang, lại bỏ theo một ít ngọn cỏ non trước cửa, để tôi nếu có bỡ ngỡ, thỡ đó cú ớt thức ăn sẵn trong vài ngày.
Rồi mẹ tôi trở về
Tụi cũng khụng buồn. Trỏi lại, cũn thấy làm khoan khoỏi vỡ được ở một mỡnh nơi thoáng đóng, mỏt mẻ. Tụi vừa thầm cảm ơn mẹ, vừa sạo sục thăm tất cả các hang mẹ đưa đến ở. Khi đó xem xột cẩn thận rồi, tụi ra đứng ở ngoài cửa và ngửng mặt lên trời. Qua những ngọn cỏ ấu nhọn và sắc, tôi thấy màu trời trong xanh. Tôi dọn giọng, vỗ đôi cánh nhỏ tới nách, rồi cao hứng gáy lên mấy tiếng rừ to.
Từ đây, tôi bắt đầu vào cuộc đời của tôi. Cho dù tôi sẽ sung sướng hay khổ sở, cái đó tùy ở tính tỡnh tụi khụn ngoan hay đần độn. Song tôi chưa cần biết đến thế, tính đến thế. Mà hóy lấy sự được ung dung độc lập một mình là điều thích lắm rồi....
Ngày nào cũng vậy, suốt buổi, tôi chui vào trong cùng hang, hỡ hục đào đất để khoét một cái ổ lớn, làm thành cái giường ngủ sang trọng. Rồi cũng biết lo xa như các cụ già trong họ dế, tôi đào hang sâu sang hai ngả làm những con đường tắt, những cửa sau, những ngách thượng, phũng khi gặp nguy hiểm, cú thể thoỏt thõn ra lối khỏc được. Chập tối, tôi tạm nghỉ tay và ra đứng ngoài cửa, họp cùng anh chị em hàng xóm quanh bờ ruộng, vừa gảy đàn vừa hát một bài hát hoàng hôn chào tạm biệt ông mặt trời. Khi đêm đó xuống hẳn, cả xúm chỳng tụi, cỏc bụ lóo dế lụ khụ già cốc đế cũng bỗng nhiên vui tính, ai nấy ra khỏi hang, đến tụ hội thật đông tận giữa bói trong đêm tối mát lạnh, cùng uống sương đọng, ăn cỏ ướt và những gó tài hoa thỡ gảy đàn thổi sáo, cùng nhau ca hát, nhảy múa linh đỡnh đến tận sáng bạch, lúc ông mặt trời quen thuộc lại nghiêm trang ló lên đằng đông mới tan cuộc ai về nhà nấy

 

CHƯƠNG 2

Cuộc phiêu lưu bất ngờ -Làm đồ chơi cho trẻ con mà không biết - Lại anh Xiến túc cho tụi một bài học mới

 

Tụi tập suy nghĩ về mọi hành động của mỡnh. Lũng đoan với lũng rằng từ đây phải biết phõn biệt hành vi lố lỉnh với những việc làm cú suy nghĩ. Như thế, tụi bắt đầu sống bỡnh tĩnh. Nhưng những ngày phẳng lặng đó cũng chỉ được ớt lõu. Bao nhiờu lõu tụi cũng khụng nhớ. Rồi tỡnh cờ tụi phải trải qua một cuộc phiêu lưu sóng gió và kỳ lạ.
ấy là vào đầu mựa hố một năm kia. Buổi sáng tôi đang đứng ngoài cửa gặm mấy ngọn cỏ non ăn điểm tõm. Bỗng đằng cuối bói tiến lại hai cậu bộ con, tay cầm que, tay xỏch cỏi ống bơ nước. Thấy bóng người, tụi vội lẩn xuống cỏ, chui nhanh về hang. Bỗng chốc tụi nghe tiếng chân bước thỡnh thịch loạn trên đầu. Và rớu rớt những tiếng núi, tiếng gọi :
- ỏ này. Này !
- Cỏi gỡ ?
- Chỗ này đích rồi. Đất đùn mới tinh !
- ờ ờ đúng. Gớm chửa, bao nhiêu đất mới đùn. Lại vết chõn cu cậu mới ra vào cũn nhẵn thin thín. Bé ơi ! Đưa dao đây để tớ khoột lỗ, đằng ấy đi xách nước đi. Nhanh lên.
Lập tức tụi nghe tiếng thọc dao chuyển cả đất và thấy đất rơi lả tả xuống ngay đầu. Biết cú biến lớn, tụi vội nhảy lờn nấp cao trên ngách thượng. Đứng đấy một chốc thỡ cú nước ộc tới. Bọn trẻ đổ nước định lùa tôi ra. Nhưng mỗi đợt nước vào chỉ dâng đúng đến vuốt chõn tụi lại rỳt xuống. Bởi vỡ khi bỡnh thời, tôi đó cố ý đào ra nhiều đường ngang. Bõy giờ nước vào những khụng cú chỗ đọng được trong hang mà nước theo ngỏch thoỏt cả ra ngoài. Hai đứa trẻ ranh lắm. Chỳng khụng chịu bỏ. Chỳng huỳnh huỵch chạy quanh, xem xột dấu vết cỏc mặt, chúng đoán đích trong tổ này cú dế. Nhất cỏi cậu tờn là Nhớn. Mấy lần Bé đổ nước khụng thấy dế bũ ra, đó toan đi, nhưng Nhớn cứ khăng khăng :
- Tớ cam đoan thế nào cũng phải cú. Mà lại dế to hạng nhất cơ. Cái thứ dế cụ nú bạo nước lắm, ngập cả râu trong nước nú cũng vẫn đứng được, phải ngâm nước đến hàng giờ thỡ dế cụ mới chịu sặc mà nhoi ra. Bõy giờ mỡnh phải tỡm cỏch lấp hết các ngách xung quanh cho nước đọng lại trong hang, cu cậu tắc thở, thế nào cũng tuồi ra thụi.
Nói như thế là làm y vậy, nghe rợn gỏy. Lập tức, tụi thấy hang tối sẫm. Những ngỏch ngang ngỏch dọc vào hang tôi đều bị lấp cả. Chỉ cũn mỗi một đường chính để chui ra. Chỳng bắt tụi phải xộc ra con đường ấy cho chỳng túm cổ. Bõy giờ, nước lùa vào đến đâu, đọng đến đấy và cứ dõng dần dần... Trước đến lưng, sau lủm cả đầu. Chỉ cũn hai cỏi rõu thũ lờn đụng đậy. Rồi rõu cũng ngập nốt. Nhưng tôi vẫn cố nhịn thở, khụng chịu ló đầu ra. Tôi nghĩ nước cú ngập, nước cũng chỉ ngập một chốc rồi lại thấm sâu vào đất, đất này là đất cỏt và tụi nhịn thở được.

 

CHƯƠNG 3

 Thoát khỏi cái lồng tù - Giữa đường dẫu thấy bất bằng mà tha - Mẹ kính mến của con ơi.


Khi đó được thảnh thơi đứng trong bụi dứa xanh mờ, tiếng hũ reo của bọn trẻ nghe đó xa lắm, khụng cũn lo ngại gỡ nữa, tụi mới duỗi cánh vươn vai thở dài. Tụi gặm vội tớ cỏ cho đỡ đói. Mấy bữa nay, quả là tụi cũng vờ ốm thêm để đỡ phải đi chọi nhau, cho nờn nhịn ăn, có mệt mỏi đi thật. No rồi, tụi phủ phục xuống chụm chân, đánh một giấc ngủ ngon. Lúc tỉnh dậy, xung quanh và đằng xa, chỉ cú cỏi im lặng chập chờn buổi trưa. Lũ trẻ chắc đó về trong xúm. Nghĩ xa, nghĩ gần trong bụng tụi phõn võn. Nửa muốn một phen đi chơi xa lại nửa muốn về thăm nhà. Dẫu sao, trong mấy ngày qua, tụi cũng nảy ra một ý nghĩ rất đẹp là đó được thấy qua mặt đất này bao la, khụng phải chỉ cú cỏi bờ ruộng, cái đầm nước của quờ mỡnh. Cú phải trong cảnh trúi buộc lại hay cú những ao ước phóng khoáng chăng? Chỉ biết lũ trẻ kia giam giữ mỡnh, nhưng phong cảnh non nước thỡ bao giờ cũng chờ đón và thúc giục ta hóy vui chõn lờn, hóy cố đi cho khắp thế gian. Đời trai mà khụng biết bay nhảy, khụng biết đó biết đây thỡ cuộc sống sẽ nhạt nhẽo lắm.Sau cựng, tụi quyết định trở lại nhà. Tụi nhớ từ ngày mỡnh bị bắt, mỡnh xa nhà đó lõu, Tụi chắc chắn ngày ấy cú khi mẹ tụi lại thăm hang tụi, thấy giường màn tan tành, hẳn người đó khúc khụng biết bao nhiêu nước mắt. Nghĩ thế thỡ tụi nhớ và thương mẹ tụi lắm. Tụi là con ỳt trong lứa sinh. Mẹ thương tôi, đó cho bao nhiờu cỏ non, lúc đem tôi đến ở hang mới.Tụi trở về quê hương. Tôi cũng tớnh thờm rằng : sau khi về thăm mẹ, khi mẹ tụi nhỡn thấy mặt, mừng tụi cũn sống, vẫn khoẻ, người an tõm rồi, bấy giờ tụi sẽ tớnh một cuộc du lịch xa xụi.Tụi rẽ cỏ, tỡm lối về...Đường về xa lắc xa lơ...Một hụm, qua một vựng cỏ nước xanh dài, chợt nghe tiếng khúc tỉ tờ. Tụi lắng tai, đoán ra tiếng khúc quanh quẩn đâu đây. Vài bước nữa, tụi gặp chị Nhà Trũ ngồi gục đầu bờn tảng đá cuội. Chị Nhà Trũ bộ nhỏ lại gầy gựa, yếu đuối quá, người bự những phấn, như mới lột. Chị mặc áo thâm dài, đôi chỗ chấm điểm vàng, hai cỏnh cụ nàng mỏng như cánh bướm non, lại ngắn chựn chựn. Hỡnh như cánh yếu quá, chưa quen mở, mà cho dự cú khoẻ cũng chẳng bay được xa. Cỏc chị Nhà Trũ vốn họ bướm, cả đời chỉ biết vởn vơ quanh quẩn trong bờ bụi mà thụi. Nhà Trũ đương khóc.Nghe như có điều gỡ oan trỏi chi đây, tôi bèn hỏi :- Làm sao mà khóc đường khúc chợ thế kia em ?

CHƯƠNG 4

ễng anh Cả và ụng anh Hai của Mèn- Tri âm không đợi mà gặp.


Bạn đọc hẳn đó biết mục đích tôi về quờ chuyến này, vừa thăm mẹ và vừa cú ý tỡm bạn cùng nhau đi du lịch. Việc hỏi thăm mẹ, thế là đó xong.
Giờ tôi đi tỡm bạn. Đất này biết mấy ai kẻ tri õm ? Tỡm bạn đó khú, huống chi lại là sự đánh bạn với nhau trong cuộc lên đường lâu dài. Lên đường ! Lên đường ! Mỗi bước chõn sẽ thấy một đổi thay. Mỗi sớm mỗi chiều ta lại gặp cảnh vật mới. Lúc nào cũng đi tới một nơi xa lạ. Khụng ai cú thể mong ước hơn. Mới tưởng đến cũng đủ nao nức, bồi hồi.
Hỡi ụi ! Cũn chi buồn bằng, tuổi thỡ trẻ, gõn thỡ cứng, mỏu thỡ cuồn cuộn với trỏi tim và lũng thiết tha mà đành sống theo khuụn khổ bằng phẳng : ngày hí húi đào bới đất làm tổ, đêm thỡ đi ăn uống và tụ tập chỳng bạn nhảy mỳa dụng dài. Tụi khụng muốn cho đến lỳc nhắm mắt vẫn phải õn hận chẳng biết là cuối cánh đồng mờnh mụng kia cũn những gỡ lạ và cuộc đời ở đấy ra sao.
Tụi cú hai anh một lứa sinh, và ba anh em tôi đó được mẹ tôi cùng đưa đi ở hang riêng năm trước. Trong cuộc đi tỡm bạn, tôi nghĩ đến ông anh hai tôi đầu tiờn.
Tôi đến thăm anh hai tôi.
Thoạt nhỡn cửa hang của anh, tôi đó hơi thất vọng. Cửa hang bộ và nham nhở, bẩn như lỗ giun đùn, lúc chui vào thỡ cú từng đám rễ cỏ quệt xuống đầu, y như vào một hang hoang, càng sõu càng ẩm mốc, lạnh tanh.
Trụng thấy anh, tụi giật mỡnh. Trong búng tối õm thầm, tụi phải chỳ ý mói mới nhỡn thấy và nhận ra được mặt anh. Anh tụi gầy kheo như đến nỗi tưởng sức tôi mà đá thỡ chỉ phỏch một cái cũng đủ khiến anh tụi bắn xa mười lăm trượng.
Nghe tiếng chân tôi bước thỡnh thịch, anh hoảng hốt, luống cuống, bối rối cả càng lẫn rõu rồi cứ quanh quẩn chạy vũng trũn, khụng biết chạy đi đâu. Tôi phải đánh tiếng mói, anh mới nhận ra tụi, bấy giờ anh tụi mới yờn lũng và đứng im, chỉ cũn hơi rung râu. Dáng chừng tụi khoẻ mạnh, cứng cáp và đen bóng như cột nhà chỏy bụi mỡ, anh cũn sợ. Thế là đôi râu cứ rung mạnh dần lờn. Thật đáng cười và đáng thương !
Tụi hỏi :
- Anh ơi ! Anh ốm hay thế nào mà cũm nhỏm vậy ?
Anh nhăn mặt :
- Chỳ núi be bộ chứ khụng cú anh vỏng cả đầu. Khụng anh khụng ốm, Tạng người anh thế Bấy lâu chú đi làm ăn đâu mà những đứa độc mồm độc miệng bảo chỳ chết rồi.
Tôi cười :
- Em chết làm sao được ! Đi xa thích lắm. Em về chuyến này, trước thăm mẹ và cỏc anh, sau rủ anh cùng đi xa.

 

CHƯƠNG 5

Một sự vụ ý rất nguy hiểm - Địa thế và tỡnh hỡnh cỏc xúm lầy lội- vỡ lẽ gỡ mà Mốn và Trũi trốn đi được ?

Đi lùi về phớa sau hang tụi, cú một cánh đồng lớn. Trốo lờn ngọn cỏ lau cao nhất, ngước mắt trụng chỉ thấy xa tớt tắp mà chẳng thấy chõn trời. Khởi đầu, chúng tôi định đi suốt cánh đồng và bói hoang.Chỳng tụi, ngày đi đêm nghỉ, cựng nhau say ngắm dọc đường. Non sụng và phong tục, mỗi nơi mỗi lạ, mỗi bước rời chõn mỗi thấy tuyệt vời. Nhỡn khụng biết chỏn. Mỏi chẳng muốn dừng. Bạn đọc yờu quý, thật có đi, có trải, cũn như ro ró cái thân sớm chiều ngơ ngẩn gúc bói cửa hang thỡ sao hiểu được trời đất, bến bờ là đâu.Ngày kia, chúng tôi mê mải đi, tối lỳc nào khụng biết. Một lỳc, mặt trăng trắng bạch từ từ nhô lên.Đêm ấy, trăng sáng lắm. Tụi bàn với Trũi, nhân đêm sáng trăng, trời đẹp và mỏt, ta cứ đi, không cần ngủ đỡ. Nhưng nửa đêm, nổi cơn mưa lớn. Chỳng tụi ẩn lại dưới tàu lỏ chuối, cả đêm nghe mưa rơi như đánh trống trên đầu. Sỏng hụm sau, bừng mắt dậy, trời đó tạnh hẳn. Tụi nhỡn ra trước mặt, thấy một làn nước mưa mới chảy veo veo giữa đôi bờ cỏ. Đây là con sông mà đêm qua chúng tôi không rừ.Tụi bảo Trũi : "Xem như dũng sụng này chảy ngoặt về phớa bờn kia, tức là cũng dọc theo đường mà chúng ta định đi. Mấy hụm chỳng mỡnh quốc bộ đó nhiều, bõy giờ ta thử xuống sông đi thuỷ một chuyến. Trũi nghĩ thế nào ? Cũng phải tập cho quen sông nước chứ !"Trũi nghe ngay. Trũi bàn mỗi đứa nên đi một chiếc thuyền bằng lỏ sen thật khô. Mùa nước lớn muộn này cỏi giống sen nhật trụi lang thang mặt nước vẩn vơ như chim vỡ tổ. Mỗi chiếc lỏ cú một bầu phao khô to như quả trứng, cưỡi lờn thỡ nhẹ và ờm lắm. Tụi cũng nghĩ thế. Nhưng tôi bàn thêm : lấy vài lỏ sen nhật ghộp lại đóng thành bè đi chung, tiện lợi hơn nhiều. Chỳng tụi bốn ghộp ba bốn cỏnh sen nhật lại, làm một chiếc bố.Bố chỳng tụi theo dũng trụi băng băng.Mùa thu mới chớm nhưng nước đó trong vắt. Trụng thấy cả hũn cuội trắng tinh nằm dưới đáy/ Nhỡn hai bờn ven sụng, phong cảnh thay đổi đủ điều ngoạn mục. Cỏ cõy và những làng xa gần, nỳi xa luụn luụn mới. Những anh Gọng Vó đen xạm, gầy và cao, nghờnh cặp chõn gọng vó đứng trờn bói lầy nhỡn theo hai tụi, ra lối bỏi phục. Những ả Cua Kềnh cũng giương đôi mắt lồi, tỡnh tứ và õu yếm ngú theo hai tụi với muụn vẻ quý mến. Đàn Săn Sắt và cỏ Thầu Dầu thoỏng gặp đâu cũng lăng xăng cố bơi theo bè hai tôi hoan nghênh váng cả mặt nước.

CHƯƠNG 6

Tranh hựng với vừ sĩ bọ ngựa - Chỏnh phú phủ lĩnh tổng Chõu Chấu- Thề rằng sinh tử cú nhau

Hàng cõy, mà lỳc cũn ở ngoài bói chỳng tụi trụng thấy mờ xanh xanh, là cỏnh rừng cỏ may. Bấy giờ mặt đất đương mùa hoa may. Chúng tôi đi mịt mờ dưới búng hoa may. Trụng suốt bốn phớa chõn trời đâu cũng phất lờn một màu trắng bàng bạc, xam xỏm những ngự hoa may. 
Trong rừng hoa cỏ may ấy ngụ những xúm Chuồn Chuồn.
Đối với Chuồn Chuồn, họ Dế chỳng tụi là lỏng giềng lâu năm. Hang Dế thường ở quanh bói và gần hồ ao. Chuồn Chuồn hay đậu trờn ngọn cỏ cao bờn bờ nước. Bởi thế, đó thành thúi quen như bức tranh sơn thủy thỡ phải cú nỳi, cú sụng, chàng Dế và chàng Chuồn Chuồn cứ mùa hè đến lại gặp nhau ở bờ cỏ, anh đậu ngọn, anh nằm gốc. Trong đám cỏ, cú khi nắng chang chang - Chuồn Chuồn thật khoẻ chịu nắng - chúng tôi thường sụi nổi đàm luận việc đời, nhất là những chuyện đường xa.
Xúm ấy trỳ ngụ đủ cỏc chi họ Chuồn Chuồn. Chuồn Chuồn Chúa lúc nào cũng như dữ dội, hựng hổ, nhưng kỳ thực trụng kỹ đôi mắt lại rất hiền. Chuồn Chuồn Ngô nhanh thoăn thoắt, chao cỏnh một cái đó biến mất. Chuồn Chuồn ớt rực rỡ trong bộ ỏo quần đỏ chút giữa ngày hè chói lói, đi đằng xa đó thấy. Chuồn Tương có đôi cánh kép vàng điểm đen thường bay lượn quanh bói những hụm nắng to. Lại anh Kỉm Kỡm Kim bấy lẩy như mẹ đẻ thiếu tỏng, chỉ cú bốn mẩu cỏnh tớ tẹo cái đuôi bằng chiếc tăm dài nghêu, đôi mắt lồi to hơn đầu, cũng đậu ngụ cư vùng này.
Họ nhà Chuồn Chuồn cứ miên man đi tha phương cầu thực, nhưng hễ khi trời sắp giụng giú thỡ lại bay qua đồng hoa cỏ may tỡm về tránh mưa trong chân cỏ.
Chỳng tụi vừa đến, đi suốt đoạn đường, thấy cỏc làng Chuồn Chuồn ai cũng hớn hở trong xống ỏo mới tinh giữa hoa may. Họ đương sắp đi. Tôi hỏi đi đâu. Đáp rằng họ đi xem hội thi vừ, trờn trời, Chuồn Chuồn bay sỏt cỏnh rợp cả nắng. Cậu Kỉm Kỡm Kim gầy cũm chỉ lượn được dưới thấp, nhưng cũng tung tăng ra dáng lắm. Tụi hỏi thờm thế thỡ như anh em chúng tôi muốn đi xem hội thi vừ cú được không. Đáp rằng cú.
Thế là chúng tôi đi trẩy hội theo Chuồn Chuồn. Họ bay trên không. Chúng tôi đi dưới. Đôi lúc khoái chí tôi cũng cất cánh bay chơi một quóng. Trờn đường cũn gặp vo khối khỏch nụ nức trẩy hội. Vui lắm. Cả những ụng Niềng Niễng đen nháy quanh năm không ra khỏi mộp cỏi lỏ sen mặt nước cũng lịch kịch cất bước ra đi.
Sự tớch hội thi vừ như thế này :
Nguyờn vỡ ở vựng cỏ, hàng năm đến mựa hoa may chớn trắng bạc khắp miền thỡ cú hội lệ. Năm ngoái, cụ Bọ Ngựa già yếu đó khuất núi. Năm nay, dân cả vựng, nhõn hội hoa may, mở luụn hội thi vừ kộn ai tài giỏi nhất để đứng ra coi súc việc chung trong vùng. Đó cũng là phong tục lâu năm của miền cỏ may này.

CHƯƠNG 7

Tõm sự bỏc Xiến Tóc chán đời - cỏi cớ khiến cho Mốn lại lên đường.



Rũng ró mấy mựa rồi, khụng nhớ mà cũng không nghe được một tin tức gỡ về Trũi. Càng đi càng thăm thẳm, càng sốt ruột. Đó qua nhiều miền khác nhau, đó hỏi thăm nhiều dân cư dọc đường. Chẳng ai biết tông tích đoàn Châu Chấu Voi bớ mật kia.Lủi thủ một mỡnh, chỏn khụng ! Nghĩ lại xưa kia, điếm cỏ cầu sương, vui buồn anh em cú nhau, gian nan biết mấy cũng vẫn vững lũng tin, mà lỳc cựng nhau sung sướng thỡ càng hể hả, nức lũng. Than ụi ! Giờ một mỡnh tụi lẽo đẽo đường dài, đơn thân độc búng. Cú lỳc nhớ lại cỏi lần cựng nhau trờn chiếc bố sen nhật lênh đênh lạc ra nước lớn, Trũi khẩn khoản đưa càng của mỡnh cho tụi ăn; nước mắt tụi muốn ứa ra. Thấm thoắt, lại đó hết một mùa đông. Những ngày xuõn mới bắt đầu. Chim hót ơi ới đầu cành. A nh nắng lụa nừn nà phủ trờn cõy. Những vạt cỏ trở lại non tươi, xanh mơn mởn khắp mặt đất, cỏ xuõn nhấm ngọt như đường phốn.Một hụm tụi dừng chõn bờn dũng nước nhỏ. Bỗng nghe trờn những cây dó đó nở hoa như treo đèn thơm khắp cỏnh rừng trước mặt, cú tiến ồn ào. Khụng phảit tiếng ong rạo rực tỡm hoa làm mật mà những tiếng nhịp nhàng khi xa khi gần, khi rộo rắt như ai đàn hát. Trèo lên tảng đá, nhỡn sang bờ bờn kia thỡ thấy trờn một đám cỏ non, có đàn các cô Bướm Vàng, Bướm Trắng, Bướm Hồng, Bướm Nhung đang nối cỏnh nhau, nhảy thành vũng. Vừa nhảy vừa hỏt. Thỡ ra đấy là tiếng hỏt ca ngợi mựa xuõn.Cảnh hay như vẽGió hây hâyĐào mỉm miệngLiễu giương màyBướm nhặng bayTrong bụiOanh vàng ríu rítĐầu nhàE n đỏ hút hay (*)Cú mấy anh chàng Ve Sầu, mặt mũi vằn vốo và sần sựi mà lại ăn mặc chải chuốt, đứng nghẹo đầu cạnh cỏc ả Bướm, đương giơ cái mừ dưới cỏnh lờn kộo bài o o i i dài dằng dặc, hoà nhịp với lời ca trong trẻo của các cô Bướm.Chắc bọn này đương tiệc mỳa hỏt mừng xuõn mới. Đầu mùa xuân, đâu đâu cũng tưng bừng tết nhất. Lũng tụi bỗng vui lây. Tôi bèn leo lên cao để nghe tiếng hát cho được thỳ vị hơn. Tôi trông thấy bờn cạnh cỏc ả Bướm và chàng Ve Sầu cũn cú những đàn Bướm khỏc ở cỏc Bói cỏ phía xa cũng đương múa hát. Tiếng hát mùa xuân trong như nước chảy, ngõn vào mói rừng xanh.

 

CHƯƠNG 8

Mốn bị tự - Những sự xảy ra cho Mốn khi phải giam trong hầm kớn của lóo chim Trả- Xa nhau lại gặp nhau.


Nhưng cuộc đời Mèn tôi chưa phải đến đây đó bị phết cỏi dấu chấm sau cựng. Tụi cũn sống. Vẫn sống. Để hụm nay ngồi kỳ khu chộp những ngày giang hồ lờn trang giấy trắng cho bạn đọc yờu quý cựng nếm với Mốn tụi chỳt phong vị và ý nghĩa một quóng đời luõn lạc.
Thế nghĩa là, tụi khụng chết. Tụi nằm bẹp dớ trong cặp mỏ lóo chim Trả và bõy giờ lóo đương bay là là xuống sỏt mặt dũng sụng phự sa đỏ ối. Qua sụng rồi, lóo đỗ vào một bói dõu xanh lưa thưa. Lóo vừa buụng tụi xuống đất, tôi đó giơ ngay chân và càng lên gai ngạnh thủ thế và nghênh địch, như lúc nóy.
Lóo ngoỏc mỏ ra cười khà khà rồi núi :
- A i chà ! Diễu vừ giương oai cứng đấy ! Nhưng thôi, hóy cụp chõn xuống mà nghe đây. Tớ vừa tậu được ngụi nhà mới, tớ dương cần quản gia. Đằng ấy về làm quản gia cho biệt thự của tớ. Bằng lũng khụng ?
Cái ý hay đó khiến lỳc nóy lóo chim Trả kêu lên : "đây rồi, đây rồi" là thế đấy. Tụi lắc đầu cói rằng tôi đương tự do đi trên đường cỏi, khụng ai cú quyền lấy mất chõn tay của tụi, nếu ụng cú lũng tốt và biết õn hận về sự tỡnh ức hiếp nhau vừa rồi thỡ chỉ việc ụng kệ tôi đứng đây rồi tôi đi đâu mặc tôi, đừng thở ra cõu núi trỏi tai nào nữa.
Nhưng lóo chim Trả nheo mắt lại bảo :
- Này này, chớ lảm nhảm lý sự vụ nghĩa. Hỏi chơi thế thụi chứ dự chỳ mỡnh khụng muốn, ta bắt chỳ mỡnh phải muốn. 
Tụi cứ thản nhiên, đến khi lóo hỏi dồn thỡ tụi chỉ lắc đầu. Lóo liền hộ mỏ quắp tôi bay đến cỏi nhà mới của lóo. Cỏi nhà mới, hay núi cho oai, biệt thự của lóo chim Trả là một cỏi hang sõu hỏm vào giữa một mô đất cỏt trờn bờ sụng. Cũng khụng phải tự tay lóo đào cái hang này. Lóo khụng biết đào mà lóo chỉ cú tài lỏu vặt. Nghĩa là cái tài đi cướp nhà của chỳ chuột.
Chim Trả chuyờn tỡm hang sẵn. Được cỏi bỏ hoang thỡ tốt, nếu khụng lóo rỡnh chỳ Chuột đi vắng lõu ngày, lóo vào giả vờ đào bới khoét tí ti trong ngoài, đến khi chủ hang về, lóo chim Trả sinh sự tống ra ngoài, cứ nói xưng xưng là vào mà xem ! Vào mà xem ! Có phải nhà mày đây không. Chú Chuột nọ bực mỡnh, nhưng cũng ngại lụi thụi, thế là bỏ quỏch. Tuy vậy, khụng phải chỳ chuột nào cũng dễ tớnh. Cú chỳ Chuột cũn đến cói nhau mói. Thế ra bõy giờ lóo chim Trả nghĩ cỏch bắt mỡnh giữ hang và cú thể cũn cói nhau hộ đây.
Lõu nay, lóo đó cú ý tỡm một quản gia như thế. Trong cựng hang, lóo đó đào thêm một ngỏch nhỏ vừa cỏi lỗ con con. Lóo đẩy tôi vào đó. Tôi lùi ra, đạp hậu vào mặt lóo. Nhưng chỉ đạp trỳng cỏi mỏ cứng như đá, chẳng ăn thua gỡ. Lóo bốn đưa cả cặp mỏ to tướng, hẩy phắt tụi vào. Tụi ngó chỳi đầu vào tường cỏt. Lập tức lóo nhặt viờn gạch, chặn kớn cửa ngỏch. Tụi mất đường ra. Trong ngỏch tối như hũ nút. Cái khe hở tí ti không đủ thũ một chõn ra. Lóo chim Trả đứng ngoài truyền lệnh vào cho tụi :
- Việc của đằng ấy từ nay là chung thõn coi nhà. Làm khỏ thỡ được thưởng. Làm khụng nờn thỡ được ăn đũn. Bõy giờ dỏng tai nghe tớ dạy cỏch coi nhà : muốn khụng cho bọn chuột bọ rắn rết nào vào trộm cắp được thỡ cứ dúng cổ lờn hũ hột tất cả những lỳc tớ vắng nhà. Đứa nào đi ngoài cửa sẽ hiểu rằng trong hang cú chủ, khụng dỏm vào. Cú thế thụi ! Mỗi bữa tớ sẽ đem về cỏc thức cỏ ngon cho mà ăn.

CHƯƠNG 9

Lại một chuyện rủi ro với cỏc bạn Kiến- Sự tức giận của mấy cụ bộ học trũ- ai cú cụng nhất ?


Đến đây, tôi xin mở dấu ngoặc núi về Chõu Chấu Voi. 
Đây là những tay cú bản lĩnh trước tiên xướng xuất lờn những ý nghĩ cao cả về việc đi giang hồ du lịch.
Khi Chõu Chấu Voi gặp tụi và Trũi ở vựng cỏ may và khi xảy ra cuộc lưu huyết là lỳc Chõu Chấu Voi ắt đầu thực hiện chớ lớn. Nếu ngày ấy tụi biết thỡ đó chẳng phiờu bạt đến cỏi lều cỏ của cư sĩ Xiến Túc rồi lại đến nỗi phải tự trong hang chim Trả.
Đoàn Châu Chấu Voi ùng Trũi đi đó nhiều đường đất, mhiều nơi. Ơ đâu, ai ai cũng đều coi tỡnh bạn tốt đẹp ấy là lẽ phải nhất trờn thế gian .
Đó qua nhiều vựng, trũ chuyện và bạn bè đó nhiều ai cũng nghiệm ra rằng những ai cú lũng tốt , đều thích làm ăn yên ổn. Đâu đâu cũng thế, thật phấn khởi. Chỉ cú cỏi khú là bàn chõn và cả cỏnh bay, cũng khụng thể đi cùng trời cuối đất để mau chúng núi rộng những điều quan trọng ấy ra.
Khụng ai bảo ai, cỏc bạn đều thấy nếu thế thỡ khụng gỡ hay hơn tỡm đến vựng Kiến. Chỉ cú anh em Kiến vẫn chịu khú cẩn thận- và khắp thế giới, đâu cũng có Kiến. Đó là cái cớ khiến Chõu Chấu Voi và cỏc sang vựng Kiến, đi qua của hang chim Trả vừa rồi.
Từ đấy, trong bọn có tôi cùng đi.
Lại núi về Kiến. Xưa nay, dù cho đấy là một họ Kiến to gồ thỡ Kiến cũng vẫn là bộ nhỏ, mảnh dẻ, tuy vậy, kiến lại sống đông đúc nhâts trên toàn cầu. Thử để ý mà xem, từ xú bếp đến bàn ăn, chiếu ăn, mâm ăn, từ đồng ruộng đến rừng nỳi thành phố không đâu không có kiến. Con kiến rất nhỏ mà ở đâu cũng cú, hạt thúc, hạt kê bé li ti là cái nuôi người hàng ngày... Kiến tớ hon mà kiến đi khắp thế gian. Nhiều thứ kiến: Kiộn Giú, Kiến Mun, Kiến Càng, Kiến Cỏ, Kiến Cỏnh, Kiến Bọ Dọt, Kiến Đen, Kiến Vàng... trăm nghỡn chỉ phỏi nhà kiến nhiều khụng kể xiết.
Kiến cú nhều đức tính: chăm chỉ, cần cự, biết lo xa, và cũng bướng bỉnh nhất trần gian, ở đâu cũng vậy, Kiến xây thành đắp luỹ kiờn cố, riờng biệt một nơi.
Kiến đánh nhau với ai thỡ chết ngay cũng đánh, không biết sợ.
Nhưng cùng nhau một chí hướng rồi, Kiến sẽ đem những điều tốt đẹp truyền bá đi khắp thế gian. Như thế chẳng bao lõu nữa, đâu đâu cũng sẽ biết hết. Kiến cứ gặp nhau chụm đầu lại, đưa tin rồi lại đi. Bao giờ cũng vậy. Tin Kiến truyền thật nhanh. Chỉ cú cỏc bạn đại gian khổ như Kiến Giú mới kham nổi cụng việc to rộng như thế. Cỏc bạn Kiến Giú chõn cao chuyờn nghề đưa tin, nhanh như gió.
Đường vào vựng Kiến xa lăng lắc, rồi lại mỗi thành luỹ hiểm húc khỏc, cứ phải hỏi thăm suốt dọc đường. Nhưng đi lâu cũng phải tới. BBõy giờ chúng tôi đó qua nhiều làng và cánh đồng, trụng thấy vựng Kiến trên trái đồi trước mặt.

CHƯƠNG 10

Mấy dũng tạm biệt của nhật ký Bấy giờ chỉ cũn lại cú Trũi và tụi.


Cỏc bạn đồng tâm đó dời đi mỗi đứa một ngả. Nhưng ai đi đâu cũng không cũn cảm tưởng lẻ loi và chỉ thấy rất vui, rất đầm ấm vỡ đi đâu bây giờ cũng cú bạn. Chỳng tụi vừa làm được một việc to tỏt quỏ.
Tụi và Trũi trở lại quê hương định nghỉ ngơi ít ngày và tôi có ý muốn đưa mẹ tôi đi chơi đây đó giối già một phen.
Trên đường về, tới đâu, tôi và Trũi cũng được đón mời. ễng ấ ch Cốm cựng cả xúm ra tận đầu đường tiếp rước. Đám cá ngoài quóng sụng cũng bơi vào xin lỗi về việc cũ. Tôi thưa rằng núi về chuyện cũ thỡ ngày ấy chỳng tụi cũng mang lỗi chẳng khỏc gỡ cỏc bạn. Chỉ có hôm nay chúng ta đều khác trước rồi.
Ơ? đâu cũng tưng bừng rộn rịch.
Về tới quê hương, cảnh vật có đổi khỏc ớt nhiều. Bao nhiêu năm xa cách! Vỡ cõu chuyện của chúng tôi đó được cỏc nhà truyền tin kiến đem đến từ lõu nờn nghe biết tụi và Trũi trở về, cả vựng bờ nước đi đón.
Anh cả tôi sướng cuồng lờn, vỡ đó cú ụng em rất quý ( chứ khụng phải bất hiếu bất mục ) như tôi. Ông kể với bốn bờn hàng xúm rằng mựa xuõn tới ông cũng đi du lịch và phiêu lưu như "chú Mèn nó" cho mà xem ! Cho mà xem.
ễng anh hai ốm yếu thỡ mất từ lõu.
Nhưng buồn nhất, mẹ tôi cũng đó khuất nỳi.
Tụi ra viếng mộ người bên đầm nước. Nhớ đến lời người, khi sinh thời. Mẹ ơi ! Lá vàng, thỡ lỏ rụng, sự xoay vần tự nhiên, muôn loài chưa ai cưỡng lại được, con vỡ thế mà buồn, nhưng con vẫn õn hận rằng lần này trở về khụng cũn được quỳ ôm đôi càng gầy yếu của mẹ kớnh mến mà kể lại những ngày luõn lạc và những cụng việc con đó làm ớch lợi cho đời để mẹ nghe.
Sau đó, tôi nghỉ lại quờ nhà ớt lõu. Lũng thư thái, nằm duỗi chõn nhỡn lờn qua khe cỏ ấu, thấy mảnh trời xanh biếc như ước vọng đời mỡnh đương bay xa. Rồi tụi bàn với Trũi một cuộc đi mới.
Ngày nào, cuộc đi mới ấy, cuộc phiêu lưu rời quê hương lần thứ ba ấy xong, bấy giờ, chỳng tụi mới thực sự được la đà theo bước chõn mỡnh. Đó sẽ là cuộc phiêu lưu hoà bỡnh, chỳng tụi sẽ để hết thỡ giờ xem xột phong tục, nghiờn cứu văn hoá và thổ ngơi từng vựng. Chỳng tụi cú thể thành nhà khảo cổ, nhà địa lý, nhà kinh tế, nhà thơ nổi tiếng cũng nờn.
Trong những ngày cũn lưu ở quê hương, tôi chép lại cuộc sống trụi nổi vừa qua. Giờ đương mùa thu. Mùa thu, hoa cúc vàng nở lưng giậu. Lối mũn đầy lá đỏ rơi. Từ hụm vào mựa mới, đất trời u ám mưa phùn. Cảnh buồn mà lũng vui.
Thưa bạn đọc yờu quý. Mốn tụi xin phộp chấm hết một phần thiờn ký sự. Ước ao trong cuộc đi vô cùng hào hứng đương tới, chỳng ta cũn được gặp nhau.12-1941 - Nghĩa Đô

 

 

 

 


No comments yet. Be the first.

Others:
Mới nhất